Przeszkoda pokrewieństwa prawnego (adopcja)

Na wstępie wyjaśnić należy, że przeszkodą małżeńską w znaczeniu szerszym jest każda okoliczność, która z mocy prawa Bożego bądź ludzkiego nie pozwala na ważne albo godziwe zawarcie małżeństwa. Natomiast w ścisłym znaczeniu jest to okoliczność bądź sytuacja osobowa dotycząca bezpośrednio przyszłego małżonka nie pozwalająca na jego ważne zawarcie.

Zgodnie z kan. 1073 KPK „Przeszkoda zrywająca czyni osobę niezdolną do ważnego zawarcia małżeństwa".

Jedną z takich przeszkód jest przeszkoda pokrewieństwa prawnego powstałego z adopcji. Kodeks Prawa Kanonicznego w kan. 1094 stanowi, że:

„Nie mogą ważnie zawrzeć małżeństwa ze sobą ci, którzy są związani pokrewieństwem prawnym powstałym z adopcji, w linii prostej lub w drugim stopniu linii bocznej".

Przysposobienie (adopcja) jest to akt prawny władzy cywilnej, na mocy którego dobrowolnie uznaje się dziecko biologiczne obcego za własne. Adopcji może podlegać wyłącznie osoba małoletnia, czyli ta która nie ukończyła 18 roku życia, a ponadto jest ona zgodna z jej dobrem.

Ze względu na skutki skutków przysposobienia w naszym systemie prawnym wyróżniamy trzy rodzaje przysposobienia: pełne, niepełne i całkowite.

Przysposobienie pełne powoduje, że między przysposabiającym a przysposobionym powstaje stosunek taki jaki łączy rodziców z dziećmi. Adoptowany zostaje więc całkowicie włączone do nowej rodziny osoby adoptującej. Więzy łączące adoptowane dziecko z jego rodzicami i krewnymi ulegają zerwaniu.

Na żądanie dziecka adoptowanego i za zgodą osoby adoptującej w postanowieniu o przysposobieniu sąd postanawia, że przysposobiony będzie nosić nazwisko złożone ze swego dotychczasowego nazwiska i nazwiska przysposabiającego.

Przysposobienie niepełne powoduje powstanie stosunku rodzinnego tylko między adoptowanym dzieckiem a osobą adoptującą i nie rozciąga się na jego krewnych (przysposabiającego). Skutki adopcji rozciągają się jednak na zstępnych adoptowanego.

Przysposobienie całkowite jest najdalej idącą postacią adopcji. Wiąże ono dziecko z nową rodziną w sposób zupełny i nierozerwalny włącznie z nadaniem mu nowej tożsamości. Na skutek tej formy adopcji następuje zupełne zerwanie wszelkich więzów adoptowanego dziecka z jego rodzicami biologicznymi.

Przeszkodą pokrewieństwa prawnego objęte są osoby, które łączy bliskość powstała na skutek przysposobienia prawnego (adopcji), a zatem:

a. adoptujący i osoba adoptowana;

b. osoba adoptowana i dzieci osoby adoptującej.

W linii prostej przeszkoda ta może sięgać dalej, ponieważ w w/w kanonie nie wskazano żadnych ograniczeń w tym zakresie. Z tego też powodu adoptujący nie może wstąpić w związek małżeński nie tylko z osobą adoptowaną, ale również jej zstępnymi (dziećmi, wnukami).

Wyjaśnić należy, że linia prosta obejmuje wstępnych i zstępnych, a więc dziadków, pradziadków, rodziców, dzieci, wnuki, itp.). W linii prostej jest tyle stopni, ile urodzeń, czyli osób, nie licząc przodka.

Od przeszkody pokrewieństwa prawnego może ustać poprzez uzyskanie dyspensy (co ma miejsce w uzasadnionych wypadkach), bądź też poprzez rozwiązanie stosunku przysposobienia.

Przepisy Kodeksu Rodzinnego i Opiekuńczego posługują się pojęciem „przysposobienia". Nie obejmuje on swoim zakresem (przeciwnie niż KPK) przeszkody pokrewieństwa prawnego w drugim stopniu linii bocznej. Uznaje, że przez adopcję „powstaje między przysposabiającym a przysposobionym taki stosunek, jak między rodzicami a dziećmi" (art. 121 § 1 k.r.o.).

Autor: adw. Małgorzata Nowosielska-Margas (tel. 793 196 520)