Przeszkoda wieku

Na wstępie wyjaśnić należy, że przeszkodą małżeńską w znaczeniu szerszym jest każda okoliczność, która z mocy prawa Bożego bądź ludzkiego nie pozwala na ważne albo godziwe zawarcie małżeństwa. Natomiast w ścisłym znaczeniu jest to okoliczność bądź sytuacja osobowa dotycząca bezpośrednio przyszłego małżonka nie pozwalająca na jego ważne zawarcie.

Zgodnie z kan. 1073 KPK „Przeszkoda zrywająca czyni osobę niezdolną do ważnego zawarcia małżeństwa|".

Jedną z takich przeszkód jest przeszkoda wieku. Kodeks Prawa Kanonicznego stwierdza, że przeszkoda braku wieku zachodzi, jeśli mężczyzna nie ma ukończonych 16 lat, a kobieta 14 lat (kan. 1083 KPK).

Konferencja Biskupów może jednak ustanowić wyższy wiek do godziwego zawarcia małżeństwa. W Polsce przeszkoda wieku została ustanowiona na tym samym poziomie co przeszkoda cywilna. W związku z powyższym, aby ważnie zawrzeć małżeństwo w Polsce konieczne jest ukończenie 18 roku życia przez mężczyznę i kobietę.

Jedynie w wyjątkowych sytuacją sąd opiekuńczy może zezwolić kobiecie na zawarcie małżeństwa po ukończeniu 16 roku życia. Powyższe wynika z przepisów Kodeksu Rodzinnego i Opiekuńczego, zgodnie z art. 10 § 1 k.r.o. „Nie może zawrzeć małżeństwa osoba nie mająca ukończonych lat osiemnastu. Jednakże z ważnych powodów sąd opiekuńczy może zezwolić na zawarcie małżeństwa kobiecie, która ukończyła lat szesnaście, a z okoliczności wynika, że zawarcie małżeństwa będzie zgodne z dobrem założonej rodziny".

Kobieta zamierzająca zawrzeć małżeństwo przed ukończeniem 18 roku życia może również otrzymać dyspensę kanoniczną od przeszkody wieku.

Praktyka sądowa uznała kilka wypadków za mogące stanowić ważny powód udzielenia takiego zezwolenia:

1) urodzenie dziecka, którego rodzice zamierzają zawrzeć związek małżeński,

2) ciąża wynikła z takiego stosunku,

3) istniejący już między stronami, co najmniej od kilku miesięcy, trwały związek faktyczny, nasuwający poważne prawdopodobieństwo zajścia kobiety w ciążę.

Innym ważnym powodem jest przypadek bezpośredniego niebezpieczeństwa śmierci jednego z przyszłych małżonków.

Podkreślić należy, że ustalenie ważnego powodu nie jest wystarczające do udzielenia zezwolenia na zawarcie związku małżeńskiego. Niezbędne jest ustalenie, że będzie ono zgodne z dobrem założonej rodziny. Sąd powinien zatem ocenić sytuację każdego z nupturientów, ich wzajemne relacje, ustalić czy ich związek rokuje trwałość, jaka jest ich sytuacja materialna i mieszkaniowa, ocenić dojrzałość fizyczną, psychiczną i społeczna kobiety, itp. Niejednokrotnie jednak niektóre Sądy uznają, że ciąża bądź urodzenie dziecka jest równoznaczne z dobrem rodziny.

Dla mężczyzny przepisy prawa świeckiego jak i prawa kanonicznego nie przewidują takiej możliwości.

Podsumowując, małżeństwo zawarte przez osoby, które nie ukończyły przepisanego prawem wieku jest nieważne. Nie staje się ono ważne nawet w momencie uzyskania przez któregokolwiek z małżonków odpowiedniego wieku. Uważnienie może nastąpić przez ponowne wyrażenie zgody małżeńskiej lub przez uzdrowienie w zawiązku (kan. 1161 nn. KPK).

Autor: adw. Małgorzata Nowosielska-Margas (tel. 793 196 520)